پروتز به معنای اندام مصنوعی یا اعضای مصنوعی می‌باشد که جایگزین اندام یا عضو از دست رفته در بدن می‌شود. از آنجایی که پروتز انواع مختلفی دارد؛ روش‌های استفاده از آن نیز می‌تواند کاملا متفاوت باشد. پروتز دندان نیز به معنی یک دندان مصنوعی می‌باشد. پروتزهای دندان وظیفه بازیابی زیبایی و سلامت دهان و دندان و اصلاح طرح لبخند را بر عهده دارند. از دیگر کارکردهای پروتزها، اصلاح نواقص داخل دهانی از جمله فقدان یک دندان یا بخشی از آن و یا از دست رفتن بافت‌های دهان مانند فک و کام می‌باشد.
انواع پروتز دندان شامل پروتز متحرک، پروتز ثابت و پروتز کاشتنی یا ایمپلنت می‌باشد که هر کدام انواع مختلف مربوط به خود را دارند. پروتز ثابت دندان و پروتزهای متحرک به شکل‌های مختلفی تولید می‌شوند. متخصصان پروتزهای دندان بر اساس نظر بیمار یا دلایل پزشکی، پروتز ثابت متحرک و ایمپلنت را پیشنهاد می‌کنند.
یکی از مطمئن‌ترین روش‌هایی که می‌توان برای جایگزین کردن جای خالی دندان استفاده نمود کاشت ایمپلنت می‌باشد. ایمپلنت مجموع قطعاتی است که با جراحی، در داخل فک ثابت گردیده و بر روی آن تاج روکش دندان مصنوعی قرار می‌گیرد تا در نهایت ظاهری مشابه با دندان طبیعی پیدا نماید. قرار دادن ایمپلنت در فک پس از اتمام جراحی شامل چهار جزء فیکسچر، اباتمنت، پیچ اباتمنت و تاج می‌باشد.
بیشتر بخوانید: چه مدت بعد از کشیدن دندان می‌توان ایمپنت کاشت؟
فیکسچر در حقیقت یک ریشه مصنوعی به شکل پیچ است که به جای ریشه دندان طبیعی در استخوان فک کاشته می‌شود. همانطور که دندان طبیعی روی ریشه سوار شده است یک دندان پروتزی یا تاج دندانی ساخته شده در لابراتوار نیز بر روی فیکسچر که نقش پایه را برای آنها دارد؛ قرار می‌گیرد.
روکشی که بر روی اباتمنت قرار می‌گیرد شبیه ساز قالب دندان‌های فرد بوده و تا حد قابل قبولی می‌تواند کارایی دندان شخص را داشته باشد. پروتز ایمپلنت احساس راحتی بیشتری برای فرد ایجاد نموده و مانع از تحلیل رفتن استخوان فک می‌شود.
این پروتز احساسی مشابه دندان‌های طبیعی فرد را به بیمار منتقل نموده و لازم نیست مانند دندان مصنوعی بیرون آورده شود. نکته قابل توجه در مورد ایمپلنت آن است که اگر پس از قرار گرفتن در فک به طور صحیح از آن نگهداری شود، ماندگاری بسیار بالایی خواهد داشت.
یک رویه بسیار مهم در بدن انسان ساخت استخوان جدید و یکپارچگی استخوانی می‌باشد. جزئیات تشکیل دهنده ساختار ایمپلنت دندان در شکل زیر نشان داده شده است.
فیکسچر که در زیر بافت لثه در داخل فک قرار می‌گیرد تا همانند ریشه یک دندان طبیعی عمل کند، با استخوان سازی پیرامون استخوان فک جوش می‌خورد. تیتانیوم به دلیل خاصیت غیر مغناطیسی و مقاومت بالا در برابر اکسیژن، دارای ترکیبات اسیدی نمکی بوده و هنگام قرارگیری درون استخوان فک، خورندگی نداشته و با محیط فک بیمار، زیست سازگار است. از ایمپلنت‌های ابتدایی می‌توان به ایمپلنت‌هایی از جنس فولاد ضدزنگ اشاره نمود که با استخوان بدن سازگار بودند اما یکپارچگی استخوانی مناسبی ایجاد نمی‌کردند و در نتیجه پس از مدتی به دلیل لق شدگی یا خوردگی و ساییدگی از دهان بیمار خارج می‌شدند.
بیشتر بخوانید: تاریخچه کاشت دندان و استفاده از ایمپلنت دندان
امروزه ایمپلنت‌ها از فیکسچر تیتانیومی و یا بعضا از زیرکونیا ساخته می‌شوند که به دلیل زیست سازگاری حساسیتی ایجاد نمی‌کنند. پیچ پوششی یک قطعه موقتی است که در هنگام جراحی از ورود هرگونه باکتری و خون به داخل فیکسچر جلوگیری می‌کند. این قطعه در مرحله کارگذاشتن اباتمنت در فیکسچر برداشته خواهد شد. اتصال اباتمنت به فیکسچر در انواع مختلف شش ضلعی داخلی و خارجی، هشت ضلعی داخلی و خارجی و مورس تیپر مخروطی دیده می‌شود. یکی از مهمترین شروط اتصال مناسب پروتز نهایی این است که دارای محل اتصالی کاملا یکپارچه سطح به سطح باشد و در هر زمان که لازم بتوان اباتمنت جدیدی را جایگزین و یا اباتمنت قدیمی را اصلاح نمود.
بیشتر بخوانید: ایمپلنت دندان جلو
در حال حاضر مقطع اتصال شش ضلعی داخلی با نتایج مناسب تری به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اتصال شش ضلعی برای ایجاد ثبات بیشتر و افزایش استقامت اتصال بین اباتمنت و فیکسچر طراحی شده است. اتصال شش ضلعی داخلی از اتصال شش ضلعی خارجی بهتر بوده و منجر به شل شدن کمتر پیچ اباتمنت می‌شود. این نوع کانکشن آب بندی میکروبی بهتری را نسبت به نوع مورس تیپر ایجاد می‌کند
اباتمنت، فیکسچر را به تاج دندان متصل می‌کند. عموما اباتمنت به وسیله پیچ اباتمنت به فیکسچر متصل می‌گردد. در شکل زیر انواع اتصالات سیستم‌های مختلف فیکسچرهای ایمپلنت دندانی نشان داده شده است.
شکل اباتمنت مانند یک دندان بریده شده می‌باشد تا تاج روی آن سوار شود. اباتمنت‌های آماده یا از پیش ساخته در انواع اندازه و شکل‌های مختلفی تولید می‌شوند و همراه با فیکسچر دندان به فروش می‌رسند. اباتمنت همیشه مستقیم با فیکسچر کار گذاشته نمی‌شود.
هدف از طراحی اباتمنت زاویه‌دار، قرارگیری موازی دندان‌ها با یکدیگر می‌باشد. اباتمنت‌های سفارشی نیز متناسب با شرایط خاص بیمار ساخته می‌شوند که پس از اتصال به فیکسچر، قالب گیری شده و تاج مصنوعی دندان برایش طراحی و ساخته می‌شود.
پیچ اباتمنت از داخل اباتمنت به داخل فیکسچر رفته و اباتمنت را به فیکسچر متصل نگه می‌دارد. پیچ اباتمنت نیز از آلیاژهای مختلف تیتانیوم ساخته می‌شود. این پیچ‌ها همچنین بر اساس نوع اتصال اباتمنت به فیکسچر، به دو دسته پیج اباتمنت اتصال داخلی و پیچ اباتمنت اتصال خارجی تقسیم بندی می‌شوند. نهایتا تاج دندان به روی اباتمنت پیچ شده یا چسبانده می‌شود.
منابع:
- brimhalldentalgroup.com
- www.for.org